Wat is gezond eten? (Best simpel, eigenlijk)

Schaal met stukjes broccoli

Het internet staat vol met antwoorden op de vraag “wat is gezond eten?”, maar stiekem weten we maar een paar dingen echt zeker over gezond eten. Die dingen vatte Michael Pollan handig samen in zijn boek Food Rules. Hieronder vertel ik je erover, zodat jij ook in een paar minuten weet wat gezond eten is. (Overigens denk ik dat Pollan één ding vergeet, dus dat voeg ik even toe.)

Voeding laat zich niet zomaar onderzoeken

Food Rules van Michael Pollan is al ruim een decennium oud (het verscheen in 2009), maar qua onderzoek naar eten en gezondheid is dat best recent. Echt goed onderzoek naar voedsel kost namelijk veel tijd en moeite. Het zou makkelijker zijn als je mensen jarenlang in een isoleercel kon zetten op een gedwongen dieet, maar daar vinden ethische commissies iets van.

Bovendien zegt een gedwongen dieet in een isoleercel niet per se iets over wat er gebeurt in een echt mensenleven. Of waarom voeding een bepaald effect heeft. Solide inzichten veranderen dus niet zomaar. Gelukkig wijst heel veel van het bestaande bewijs in dezelfde richting, die is te vangen in een paar simpele regels.

Gezond eten kan op een heleboel manieren

Grote kom met spinazie en water

Ook al zijn er slechts een paar simpele regels, gezond eten en drinken ziet er zeker niet overal en voor iedereen hetzelfde uit. Volgens Pollan is er een heel buffet aan eetwijzen bekend die mensen gezond kunnen houden. Dat loopt van Inuit die voornamelijk overleven op zeehondenvet via volken in Centraal-Amerika die vooral mais en bonen eten naar Masai in Afrika die zich voeden met vlees en melk.

Er is dus niet één definitie van gezond eten. Mensen zijn omnivoren en kunnen zich met een brede verscheidenheid aan voedingsmiddelen prima in leven houden. Des te opvallender is het dus dat steeds meer van de ongezondheid in de wereld wordt veroorzaakt door wat we eten.

Wij eten nou net wat ons ziek maakt

Het probleem met het “Westerse” dieet lijkt te zitten in de grote hoeveelheid bewerkte producten op ons bord, met veel suiker, zout en vet en weinig groente en fruit. (Ik zet “Westers” tussen aanhalingstekens omdat het een wereldwijde trend is. Bee Wilson schrijft in 2019 in The Way We Eat Now: “Vrijwel elk land ter wereld heeft de afgelopen vijf, tien en vijftig jaar radicale veranderingen doorgemaakt in eetpatronen.”)

Voedingswetenschappers breken zich nog het hoofd over wat precies het probleem is met deze manier van eten. Maar de groei in “welvaartsziekten” als diabetes, hart- en vaatziekten en kanker lijkt er in ieder geval onlosmakelijk mee verbonden. Zoals Pollan zegt: “Wat een buitengewone prestatie voor een samenleving: het ene dieet ontwikkelen dat mensen betrouwbaar ziek krijgt!”

Gelukkig hoeven we niet precies te weten wat het probleem is om actie te ondernemen. We weten namelijk wel dat er drie eetregels zijn die ons leven een stuk gezonder kunnen maken. Zoals Pollan zo kernachtig formuleert: “Eat food. Not too much. Mostly plants.”

Dat is toch oude koek?

Het klinkt niet erg revolutionair, met mate voedsel eten dat is gemaakt door de natuur. En dat is het ook niet: het gebeurt al eeuwen. Pollan benadrukt dat daar nou net de kracht zit. Als het al heel lang werkt voor mensen, dan is het waarschijnlijk een goed idee.

Voor Food Rules combineerde hij dus oude wijsheden over eten met kennis uit de wetenschap. Nou zit er natuurlijk ook in voedseltradities een hoop twijfelachtigs. Is er ooit wel eens iemand met buikloop beter geworden van geraspte appel met kaneel? Maar als wij mensen geen nuttige eetregels hadden ontwikkeld, dan zouden we er niet meer zijn. In de combinatie van moderne kennis en oude wijsheid hebben we dus een krachtig recept om ons gezond te houden (of te krijgen).

En dat recept ziet er als volgt uit:

Wijsheid 1: Eet echt eten

Ciabatta met zelfgemaakte ricotta en tomaat

Een hoop van de dingen die je in de supermarkt tegenkomt zijn geen echt eten, maar “eetbare voedselachtige zaken” (in Pollans eigen woorden: “edible foodlike substances”). Die voedselachtige zaken komen uit een fabriek en zijn gemaakt met ingrediënten die je in geen keukenkastje terugvindt, of zwaar bewerkte versies van wat je wel in de keuken vindt. Pollan: “Vandaag de dag ligt veel van de uitdaging van goed eten in het kiezen van echt eten en het vermijden van deze industriële verzinsels.”

Om ons te helpen de stiekeme voedselimitators te herkennen verzamelde Pollan een boel regels. Je kunt daar lekker degenen uit kiezen die voor je werken en ik vind dit de handigste:

  • Eet alleen dingen die je oma zou herkennen als voedsel
  • Vermijd eten met ingrediënten die geen normaal mens in de keukenkastjes heeft staan

Wijsheid 2: Eet voornamelijk planten

Met het eten van echt voedsel ben je al een heel eind op weg naar een gezond dieet. Toch is sommig echt voedsel nog beter voor ons dan ander en planten spannen de kroon.

Pollan: “Wetenschappers zijn het misschien nog niet eens over wat er zo goed is aan planten, maar ze zijn het wel eens dat ze waarschijnlijk héél goed voor je zijn en in ieder geval geen kwaad kunnen.” Veel groente en fruit eten verlaagt het risico op welvaartsziekten aanzienlijk. Om ons daarmee te helpen heeft Pollan ook weer een aantal handige regels. Mijn persoonlijke favorieten:

  • Eet voornamelijk planten, in het bijzonder de blaadjes
  • Behandel vlees als smaakmaker of traktatie

Wijsheid 3: Eet niet te veel

Dit vind ik zelf niet zo’n fijne, want ik haat het om trek te hebben. Toch zegt Pollan dat er veel wetenschappelijk bewijs is dat het gezond is om minder te eten dan we nu doen. Oók als je geen overgewicht hebt. Zucht.

Gelukkig blijkt uit de regels bij deze wijsheid dat we niet met z’n allen chagrijnig van de honger rond hoeven te lopen. Het idee is vooral dat we eten we nodig hebben, niet meer. Bijvoorbeeld door de volgende regels te volgen:

  • Stop met eten voor je vol bent. Pollan: “Vraag jezelf niet ‘ben ik vol?’, maar ‘is mijn honger weg?’ Dat moment komt een aantal happen eerder.”
  • Eet als je trek hebt, niet om de verveling te verdrijven (of als beloning, troost of vermaak)
  • Behandel traktaties als traktaties (en dus niet als eten voor elke dag)

Pollan vergeet alleen het plezier

Bord geroosterde worteltjes met burrata

Door te eten volgens de bovenstaande drie wijsheden kom je een heel eind met gezond eten, zonder ooit na te denken over calorieën, eetschema’s of macro’s. Toch vergeet Pollan volgens mij iets: plezier.

Okay, hij vergeet het niet helemaal. Hij schrijft bijvoorbeeld over traktaties: “Dit eten voor speciale gelegenheden vormt één van de belangrijke bronnen van plezier in dit leven, dus we moeten het onszelf zeker niet ontzeggen.” Maar vervolgens geeft hij opdracht om er matig mee te zijn. Alsof er een scheiding is tussen gezond en lekker eten, en dat laatste toch vooral binnen de perken moet blijven.

Maar wat heb je aan een gezond leven als het niet plezierig is? Ik pleit er dus voor om ook plezier te hebben in het eten van alledag. Nou denk ik persoonlijk dat simpele spinazie uit de wok, of witte kool salade heel plezierig zijn. Maar dat is spekjes door de broccoli mengen ook. Of een bol burrata uitsmeren over geroosterde worteltjes. En volgens mij zijn die dingen net zo belangrijk. Het moet tenslotte wel vol te houden zijn met dat gezonde eten.

Eet dus echt eten, voornamelijk planten en niet te veel. Maar doe dat met een heleboel plezier. Dat levert waarschijnlijk meer “traktaties” op dan Pollan voor ogen had, maar hee. Misschien kunnen grote masochisten een leven lang eten zonder plezier, maar voor de rest van ons is enthousiasme onontbeerlijk.

Laura is als drukke co-ouder altijd op zoek naar de volgende makkelijke, best-wel-gezonde maaltijd. Inmiddels heeft ze meer dan 10 jaar kookervaring als moeder en een diploma als leefstijlcoach om daarbij te helpen. Hier deelt ze de recepten die ze ontdekt.

Laat hier je reactie achter

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *